Amerikaans
Niet geld, maar aandacht lijkt tegenwoordig ons meest begeerde bezit. Commerciële bedrijven vechten op steeds ingenieuzere manieren om onze aandacht, en maken onze aandachtsspanne korter. Als dertiger heb ik deze strijd voelen verhevigen, en merk ik hoe het steeds moeilijker wordt om de aandacht erbij te houden en weerstand te bieden tegen de algoritmes. Daarom is het belangrijk om zo nu en dan een daad van verzet te stellen, en zélf een besteding van die kostbare aandacht te kiezen. Bijvoorbeeld door enkele uren in een concertzaal te zitten, voor me te kijken en te luisteren… naar kamermuziek!
Het land dat ons de technologie en bedrijven gaf waaraan we dagelijks onze aandacht verkwanselen geeft ons gelukkig ook de sympathieke vrienden van het Calidore String Quartet. Het tweede concert van deze NSvK-reeks werd gebracht door Amerikaanse artiesten met een typisch Amerikaans programma. Typisch, omdat Amerika op ons Europeanen altijd een aantrekkende én afstotende werking heeft gehad. De wind op de Atlantische oceaan waait al eeuwen twee kanten op.
Zo ontvluchtte de joodse componist Erich Wolfgang Korngold in de jaren ’30 Europa om in Hollywood een icoon van de filmmuziek te worden. Het Strijkkwartet nr. 1 dat hij nog in Wenen schreef klinkt inderdaad filmisch. (of klinkt in Hollywood-films nog steeds de hand van deze componist door?) Het stuk neemt de luisteraar mee in een zelf in te vullen verhaal. Je hoort het bladgouden geluid van succes en rijkdom soms afgezet tegen donkere klanken van wanhoop en eenzaamheid.
Antonín Dvořák werd met een vooruitzicht van ongekende welvaart naar Amerika gelokt. Eenmaal daar verlangde hij zo terug naar Europa, dat zijn heimwee de inspiratie werd voor zijn bekendste strijkkwartet dat ironisch genoeg bekendstaat als het ‘Amerikaanse’ kwartet. Dit stuk is met recht een van de tophits van de kamermuziek. Hoewel ik het goed kende, hoorde ik het niet eerder op zaal. Dit, en de prachtige uitvoering door Calidore, gaf het stuk voor mij een nieuwe diepte.
De verrassing van de avond zat hem voor mij in de opening met Barbers eerste strijkkwartet. De leeftijdgenoten links en rechts van mij waren evengoed verrast: Het Adagio for Strings wordt geserveerd met twee allegro’s! Blijkbaar was de aandacht van onze generatie eerder alleen uitgegaan naar de highlight van dit kwartet. Maar in zijn totaliteit is het een heel aangrijpend stuk. Een prachtig uitgevoerde, strakke compositie die je vanaf het eerste moment vastgrijpt en bij de laatste toon pas weer loslaat. Geweldig!
Maar hoe Amerikaans klonk deze avond nu eigenlijk? In de pauze merkten mijn vrienden het ‘on-Amerikaans’ zeer beheerst spel van Calidore op. De kwaliteit van het spel stond niet ter discussie, maar we hadden op voorhand meer bravoure van de Amerikanen verwacht. Na afloop deelde ik deze observatie met violist Ryan. Het klopte wat ik zei: in hun vroege jaren speelden ze ook een stuk extraverter. Maar Ryan gaf aan dat dit er vakkundig uit was gerepeteerd door een Europeaan die Günther heette.
Damien Oud